۹ دسامبر ۲۰۲۵ - در دیابت نوع ۱ سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های تولید کننده ی انسولین در پانکراس حمله کرده و آن ها را نابود می سازد. اینکه چرا سیستم ایمنی علیه این سلول ها عمل می کند، یکی از پرسش های پایدار در پژوهش های دیابت است. دانشمندان سرنخ هایی دارند و نظریه هایی در حال شکل گیری است، اما پاسخ قطعی وجود ندارد.
اکنون پژوهشگران مؤسسه دیابت دانشگاه فلوریدا، قطعه ی مهمی از این پازل را یافته اند. در مطالعه ای جدید مشخص شد که کوچک ترین تجمع های سلول های بتای تولید کننده ی انسولین، و حتی سلول های منفرد پراکنده در سراسر پانکراس، نخستین سلول هایی هستند که در حمله ی سیستم ایمنی از بین می روند. تصور می شود این اتفاق حتی پیش از بروز علائم دیابت رخ دهد.
از دست رفتن این سلول ها نشانه ای از مرحله ی بعدی دیابت نوع ۱ است؛ زمانی که سیستم ایمنی شروع به نابودی تجمع های بزرگ تر و مهم تر سلول های تولید کننده ی انسولین در پانکراس می کند. این خوشه های سلولی جزایر لانگرهانس نام دارند.
دکتر کلایو اچ. واسرفال(Clive H. Wasserfall)، نویسنده ی ارشد مطالعه و پژوهشگر مؤسسه دیابتUF ، گفت: «ما انتظار چنین چیزی را نداشتیم و فقط می توانیم حدس بزنیم چرا این گونه است. این یافته ما را به جایی می رساند که اگر بتوانیم جزایر بزرگ تر لانگرهانس باقی مانده را حفظ کنیم، شاید روزی بتوانیم از بروز بیماری جلوگیری کرده یا آن را به تأخیر بیاندازیم».
دکتر واسرفال افزود: درک روند پیشرفت بیماری، چارچوبی برای طراحی راهبردهای مقابله با آن فراهم می کند، حتی اگر درمان قطعی هنوز دور از دسترس باشد. این یافته همچنین می تواند روزی به پزشکان کمک کند دیابت نوع ۱ را زودتر تشخیص دهند و با مداخله ی سریع تر، روند پیشرفت آن را کُند کنند.
این مطالعه در شماره نوامبر مجله Diabetes منتشر شده است.
سلول های بتای کوچک تر معمولاً مورد توجه پژوهشگران دیابت قرار نمی گیرند. دنیس ام. دروتار(Denise M. Drotar)، نویسندهی اصلی مطالعه و پژوهشگر فوق دکترا درUF Health ، گفت: «این یافته جالب است، زیرا پژوهشگران معمولاً بر جزایر لانگرهانس تمرکز می کنند و این سلول های پراکنده ی تولید کننده ی انسولین معمولاً در کانون توجه نیستند».
جزایر لانگرهانس به نام آسیب شناس آلمانی پل لانگرهانس نام گذاری شده اند که در سال ۱۸۶۹مشاهده کرد خوشه های سلولی زیر میکروسکوپ شبیه جزایری در دریای سلول های پانکراس هستند. واژهی«islet» به معنای جزیره، ریشه ی فرانسوی و لاتین دارد.
انسولین هورمونی است که به گلوکز (قند) اجازه می دهد وارد سلول های بدن شود. بدون انسولین، گلوکز در خون تجمع می یابد و به عوارض جدی و تهدید کننده ی زندگی منجر می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱روزانه انسولین تزریق می کنند تا جایگزین سلول های بتای از دست رفته شود.
این بیماری با دیابت نوع ۲ متفاوت است؛ دیابت نوع ۲یک اختلال متابولیک است که در آن بدن همچنان انسولین تولید میکند (حداقل در ابتدا)، اما سلول ها به درستی به آن پاسخ نمی دهند؛ وضعیتی که مقاومت به انسولین نام دارد. دیابت نوع ۲به شدت تحت تأثیر ژنتیک، سن، وزن و سبک زندگی است.
همانند بسیاری از کشفیات علمی، واسرفال و همکارانش در تحقیقات خود از اندکی تصادف علمی بهره مند شدند. تیم پژوهشی در ابتدا می خواست بداند چرا پانکراس افراد مبتلا به دیابت نوع ۱کوچک تر از افراد سالم است. دکتر واسرفال، گفت: «هدف اولیه مطالعه ی ما این بود که ببینیم آیا جزایر در پانکراس های کوچک تر به هم نزدیک تر هستند یا نه؛ اما مشخص شد که این طور نیست».
در این مسیر، تیم از تصویربرداری پیشرفته و تحلیل رایانه ای برای بررسی نمونه های بافت پانکراس استفاده کرد که از شبکه یnPOD (شبکه اهداکنندگان عضو پانکراس مبتلا به دیابت) وابسته بهUF Health گردآوری شده بود. این بزرگ ترین بانک زیستی بافت پانکراس برای پژوهش دیابت نوع ۱است.
این مطالعه نشان داد که خوشه های کوچک تر تولید کننده ی انسولین در مراحل اولیه بیماری از بین می روند، در حالی که جزایر بزرگ تر در نمونه های افراد مبتلا به مراحل ابتدایی بیماری عمدتاً دست نخورده باقی می مانند. دکتر واسرفال گفت: «همه ی جزایر با سرعت یکسان از بین نمی روند؛ جزایر کوچک تر معمولاً زودتر نابود می شوند».
این یافته می تواند توضیح دهد چرا دیابت نوع ۱ در کودکان و بزرگسالان به شکل متفاوتی پیشرفت می کند. کودکان خردسال، که پانکراس آن ها به طور طبیعی جزایر کوچک بیشتری دارد، معمولاً پس از تشخیص خیلی سریع توانایی تولید انسولین را از دست می دهند. در مقابل، بزرگسالان ممکن است سال ها مقداری تولید انسولین را حفظ کنند.
منبع:
https://medicalxpress.com/news/2025-12-vital-clue-diabetes.html